Eyvah Kardeşim Oldu !

Anne babalar ikinci çocuk sevincini genellikle biraz buruk yaşıyor. Bunun nedeni ilk çocuklarının kardeşini nasıl kabulleneceği, kıskançlık yaşayıp yaşamayacağı gibi endişeler oluyor. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde kıskançlık duygusu iki farklı şekilde yaşanıyor. Bunların ilki, kıskanılan kişinin kıskanan kişiden bazı konularda üstün olması durumunda yaşanan duygudur. Diğer ise sevilen bir kişinin bir başkasına olan ilgisi durumunda yaşanan duygudur ve çocuklarda görülen kıskançlık formu, bu ikinci durum oluyor.

Anne babalarının ya da aile yakınlarının ikinci çocuğa olan ilgisi, ilk çocuklarda kıskançlık duygusunu ortaya çıkarabiliyor. Ancak endişeye mahal yok! Konuyu hep birlikte mercek altına alacağız ve siz de bu süreçte çocuğunuzun davranışlarındaki alt mesajı çok daha iyi anlayabilecek, kendiniz için bir yol haritası çıkarabileceksiniz. Öncesinde çocuklarda kardeş kıskançlığı duygusunun hangi çerçevede yaşandığına kısaca değinelim.

Çocuklarda Kardeş Kıskançlığı

Çocuklarda kardeş kıskançlığı, dünyanın tüm ülkelerinde ve hemen her çocukta görülen, son derece normal bir duygudur. Elbette bu kıskançlığın seviyesi ebeveynlerin tutumları ile de çok yakından ilgili oluyor. Anne babaların konuyla ilgili doğru davranışlar sergilemesi, kıskançlığın yaşanmayacağı anlamına elbette ki gelmez. Fakat en azından bu duygunun dozajı çok daha düşük olacaktır. Ailesinin tüm ilgisinin üzerinde olduğu çocuklar bu ilgiyi ve sevgiyi kardeşleri ile paylaşmak durumunda kaldıklarında, kendilerini terk edilmiş hissedebiliyor. Aynı zamanda kendilerine olan güvenleri de bu durum nedeniyle zedelenebiliyor ve bu duygu psikolojide “yansıtma” olarak tabir edilen, ikinci bebeğe karşı bir kızgınlık, kırgınlık, anne babaya küsme gibi tutumlar şeklinde kendini gösteriyor.

Kardeş kıskançlığı her çocukta aynı şekilde görülmez. Bazı çocuklar içine kapanır ve çevreleri ile olan iletişimi keser ya da sınırlandırır. Bazı çocuklar ise aksine daha dışa dönük davranışlar sergilemeye başlar ve sürekli ailelerinin ilgisini çekmeye çalışır. Genel olarak çocuklarda kardeş kıskançlığı 4 farklı şekilde kendini belli ediyor.

Dile getirme

Çocukların bebeğe karşı itiraz ve itiraf sözlerini dile getirmesidir.

Regresyon

Çocukların bebeklik dönemindeki davranışlarını yeniden sergilemeye başlamasıdır.

İçine kapanma

Çocukların çevreleriyle iletişimi kesmesi ve depresif tutumlar sergilemesidir.

Zarar verme

Çocukların kardeşlerine zarar verme davranışlarıdır.

Çocuklarda bu 4 kıskançlık şeklinin sadece biri görülebildiği gibi tamamı ya da birkaçı da aynı anda ortaya çıkabiliyor. Şimdi çocukların kardeş kıskançlığı durumunda verdikleri tepkileri de gözden geçirelim. Bu sayede çocuğunuzun davranışlarının altında yatan duygu ve düşünceleri, bir başka deyişle ‘alt mesajları’ çok daha iyi anlayabilirsiniz.

Çocuklarda Kardeş Kıskançlığının Belirtileri Olan Davranışlar

Kardeş kıskançlığına bağlı olarak ortaya çıkan davranışlar bebeğin eve gelmesiyle birlikte görülebileceği gibi aylar sonra da ortaya çıkabiliyor. Hatta kardeşini büyük bir sevinçle karşılayan çocukların tutumları da bir süre sonrasında değişebilir ve bunların tamamının son derece normal olduğunun altını bir kez daha çizelim.

• Çocuklar ailelerine bebekle ilgili tepkilerini çeşitli sözlerle ifade edebilir. Bu sözler “bebeği aldığınız yere geri götürün, keşke bu eve hiç gelmeseydi, ondan nefret ediyorum” şeklinde bebeğe yönelik sözler olabildiği gibi anne ve babalarına yönelik kızgınlık ve kırgınlık sözleri de olabilir. Buna “artık beni sevmiyorsun, benimle neden ilgilenmiyorsun, artık sizi sevmiyorum, sizden nefret ediyorum, keşke annem/ babam sen olmasaydın” şeklinde örnekler verebiliriz.
• Bazı çocuklar tepkilerini sözlerle değil davranışlarla göstermeye çalışır. Bu davranışlar kazandıkları gelişim becerilerinden geri dönüş yani regresyon davranışları da olabilir. Çocuğun yeniden altını ıslatmaya başlaması, sütünü ve suyunu biberondan içmek istemesi, gitmek istediği yere emekleyerek gitmeye başlaması gibi örnekler verebiliriz.
• Yaygın görülen bir diğer tepki de çocukların içine kapanması ve beraberinde depresyon belirtileri göstermesidir. Konuşmaması, ana okuluna gitmek istememesi, yemek yemeyi reddetmesi hatta oyuncaklarına bile ilgi göstermemesi olabilir. Bunun altına yatan ise artık sevilmediği düşüncesi oluyor. Aynı zamanda bazı çocuklarda terk edileceği yönünde bir düşünce de belirebiliyor ve bu düşünce de içine kapanmayı beraberinde getirebiliyor.
• Fiziksel açıdan bebeğe zarar verme de son derece yaygın görülen kardeş kıskançlığı belirtileridir. Çocuklar bunu iki farklı şekilde yapıyor. İlki ebeveynlerinin anlamaması için aşırı sevgi göstergesi esnasında bilinçli olarak zarar vermek, diğeri ise bu isteğini gizlemeden zarar vermek oluyor. Bebeği kucağına aldığında aşırı sıkması, yanağını okşarken birden vurması ya da çimdiklemesi gibi davranışlar ilk gruba örnektir. Bebeği ısırmak, yerde yatarken eline ya da ayağına basmak, oyuncağını bebeğe fırlatmak gibi davranışlar da ikinci gruba örnektir.
• Bebek ile alakasız gibi görünse de gün içerisinde inatçı, hırçın, öfkeli olabilirler. Bebeği yok sayarak kızgınlarını farklı konularda gösterebilirler. Bu durum genelde her şeye itiraz etme olarak da kendini gösterebiliyor. Aynı zamanda uyku sorunları ya da beslenme ile ilgili sorunlar da ortaya çıkabiliyor.
• Fiziksel anlamda çeşitli şikayetler dile getirmeleri bir diğer kardeş kıskançlığı belirtisidir. Karın ağrısı, mide bulantısı, vücudunun herhangi bir yerinde ağrı olduğu şikayetleri aslında ailelerinin kendisi ile ilgilenmesine ihtiyaç duymasından kaynaklanır. Söz konusu yakınmalar kimi zaman da anne/baba bu gibi durumlarda hala ilgili oluyor mu sorusunun yanıtına yönelik olarak çocuklar tarafından yapılan bir testtir.
• Çocuklar kardeş kıskançlığına bağlı olarak ebeveynlerinin yasakladığı şeyleri yapma eğiliminde de olabiliyor. Burada amaç ilgiyi üzerinde toplamaktır. Genellikle yüksek yerden atlamak gibi tehlike de içeren davranışlar sergilerler. Bu davranışlar bebeğin beslenme saatinde, altının değiştirilmesi esnasında ya da banyo saatinde daha sık görülebilir.

Doğum Öncesinde Kardeşe Hazırlık

Çocukların kardeş kıskançlığını daha az yaşaması için anne ve babalar doğumdan önce çocuklarını kardeş düşüncesine hazırlayabilir. Bu sayede çocuklar bebek dünyaya geldikten sonra kardeşini daha kolay kabullenebilir ve daha az olumsuz duygu içerisine girebilir. Bu noktayı yakalayabilmek için hazırlıklara doğumdan önce başlamalısınız. Uzmanlar bebeğin dünyaya geleceğiniz çocuklardan gizlenmemesi gerektiğini belirtiyor. Bu nedenle çocuğunuzla da duygularınızı paylaşmalısınız. Doğumdan önce yapabileceklerinize bazı örnekler verelim:

• Çocuğunuzu, kardeşi dünyaya geldikten sonra da eskisi gibi sevmeye devam edeceğinizi, anlayabileceği bir dille açıkça ifade edin ve bunu zaman zaman tekrarlayın
• Doğuma hazırlık sürecinde sıklıkla çocuğunuzun da fikrini alın ve hatta hazırlıklara yardım etmesini sağlayın. Örneğin bebek için alınan bazı kıyafetleri çocuğunuzun seçmesini isteyebilirsiniz. Bebek için ne renk çorap alınacağı gibi bazı konularda kararı çocuğunuzun vermesini sağlamanız da bir diğer seçenektir.
• Sadece bebeğiniz için yeni eşyalar almayın, zaman zaman çocuğunuz için de alışveriş yapmanız ve ona da yeni kıyafetler, oyuncaklar almanız çocuklar için önem taşıyor.
• Ailelerin yaptığı en büyük hata kardeşini kıskanmaması için çocukların her isteğini yerine getirmek oluyor. Ancak bu durum bebek eve geldiğinde kıskançlığı tetikleyen büyük bir hatadır. Böyle bir durumda çocuğunuzdan bebeğe zarar vermemesini istemeniz bile “artık beni sevmiyorlar” düşüncesine neden olabilir. Hamilelik haberini almanız, çocuğunuz için kural değişikliği yapmanızı gerektirmez.
• Zaman zaman bebek dünyaya geldiğinde aile içerisinde ne gibi değişiklikler olacağını çocuğunuz ile konuşun. Bu konuşmalar esnasında sevgi dolu olmaya özen gösterin ve olabildiğince çocuğunuzun hayatında meydana gelebilecek değişiklikleri büyük bir olaymış gibi anlatmayın.
• Bebeklerin nelere ihtiyacının olduğunu çocuğunuzla konuşmanız da faydalı olacaktır. Ayrıca çocuğunuzun da kısa süre önce bir bebek olduğunu ve aynı süreçlerden geçtiğini anlatmanız da uzmanların önerileri arasında yer alıyor.

Doğumdan Sonra Kardeşi Kabullenme Süreci

İkinci bebeğinizi kucağınıza almanızın ardından nasıl bir tutum içerisinde olduğunuz da kardeş kıskançlığı noktasında çok büyük önem taşıyor. Doğumdan sonra yapılabilecekler noktasında uzmanların önerileri şu şekilde:

• Bebeğin doğumu ile birlikte annelerin zamanının büyük bölümü bebekle geçecektir. Bu boşluğu babaların kapatması gerekir. Babalar bebek doğduktan sonra çocuklarıyla daha fazla ilgilenmeli ve zaman geçirmelidir.
• Anneler bebeğin ihtiyaçları ile ilgili çocuktan yardım isteyebilir. Ancak yardım etme konusunda asla çocuk zorlanmamalı ve etmediğinde de kesinlikle suçlanmamalıdır. Bu yardım talepleri ise odadan bebek bezi getirmesi gibi çocukların kolayca yerine getirebileceği konularda olmalıdır.
• Özellikle anneler çocuklarının yanında bebeklerini çok gösterişli bir şekilde sevmemelidir. Bebeğe aşırı ilgi kıskançlığı ciddi seviyede tetikleyebilir. Ebeveynler bebeğin dünyaya gelmesinin ardından çocuklarına olan sevgilerinin azalmadığını sadece sözle değil, davranışlarla da göstermelidir.
• Asla kardeşlerin bebeklikleri ile ilgili bir kıyaslama yapılmamalıdır. Bu kıyaslama büyük olan çocuğun lehine bile olsa kesinlikle bu davranıştan kaçınılmalıdır.
• Bir süre sonrasında kardeşler arasında küçük anlaşmazlıklar olacaktır ve bu durumda aileler hemen müdahale etmemelidir. Durumun kavga boyutunu almaması halinde çocukların sorunlarını kendilerinin çözmesi beklenmelidir. Konuyu konuşmaları için odalarına gönderebilirsiniz.
• Resim çizmek gibi çocukların duygularını rahatça ifade edebilecekleri aktivitelere daha fazla yer verin. Bu sayede çocuklar duygularını çeşitli sembollerle aktarabilir ve kardeşine zarar vermekten vazgeçebilir.
• Çocukların hayatında olabildiğince değişikliğe gitmemelisiniz. Şayet oda değişikliği gibi mecburiyetler söz konusuysa bunu bebeğin doğumundan önce yapmalısınız.

Ne Zaman Uzman Görüşü Alınmalı?

Elbette kardeş kıskançlığı uzunca bir dönem devam edebilir. Aileler sabırlı olmalı ve yukarıda sıraladığımız önerileri dikkate almaktan vazgeçmemelidir. Buna karşın uzman görüşü almanız gereken durumlarla da karşılaşabilirsiniz. Aşağıdaki durumlarda mutlaka bir uzmanla görüşün:

• Çocuklarda altını ıslatma gibi regresyon davranışları uzun süredir devam ediyorsa
• Bebeğe zarar verme davranışlarında bir azalma yoksa ya da bir artış varsa
• Çocuklar kendilerine zarar vermeye başladıysa
• Çocukların uzaklara gitmek isteme, evi terk etme gibi söylemleri varsa
• Ebeveynler kardeş kıskançlığı konusunda ne yapmaları gerektiğini bilemiyorsa